بررسی به کارگیری افعال مرکب در کودکان فارسی زبان

چکیده در کاربرد فعل فارسی، نوعی ترکیب گرایی از گذشته شکل گرفته است بطوریکه امروزه بسیاری از افعال ساده نیز، جای خود را به افعال مرکب داده اند. از این رو مقوله ی افعال مرکب در زبان فارسی از اهمیت و جایگاهی ویژه برخورداراست. در این پایان نامه به بررسی توانایی کاربرد افعال مرکب در کودکان سنین پیش از ورود به مدرسه پرداخته ایم تا بتوان از یافته های این تحقیق، بیش از هرچیز، در برنامه ریزی هرچه بهتر و کاملتر آموزش زبان فارسی، استفاده کرد. داده های زبانی این تحقیق، 210 دقیقه گفتار دو دختر تک-زبانه ی فارسی زبان می باشدکه فرزندان نگارنده هستند و این داده ها در فاصله ی سنی 1/5 - 7/5 سالگی و1/6 - 7/6 سالگی طی مدت شش ماه جمع آوری شده است. پس ازآوردن داده ها بر روی کاغذ، ابتدا کلمات شمرده و به فعل و غیر فعل تفکیک شدند و سپس، افعال ساده و مرکب از یکدیگر جدا شدند و با مراجعه به لغت نامه ی دهخدا، فرهنگ فارسی معین و فرهنگ فارسی امروز(صدری افشار و همکاران،1377) درستی و رایج بودن افعال مرکب کنترل گردید. درصد رخداد فعل در کل پیکره ی موجود و درصد رخداد فعل ساده و مرکب در کل افعال محاسبه شد. نگارنده افعال مرکب را در چارچوب دیدگاه دبیرمقدم (1384) که به عنوان جامع ترین دیدگاه پذیرفته شده است، طبقه بندی و بررسی کرده است. افعال مرکب براساس جزءفعلی تقسیم شدند و تعداد رخداد و گوناگونی هر جزءفعلی مشخص شد. سپس، در میان افعال مرکب، ترکیبی ها از انضمامی ها تفکیک شدند و نوع افعال مرکب مشخص شد. داده های زبانی بررسی شده حاکی ار آن است که با وجود پیچیدگی های صرفی در افعال زبان فارسی، با افزایش سن و رشد شناختی کودک، در حجم کل افعال به کار گرفته شده از سوی کودک کاهش داریم و آنچه که با افزایش سن افزایش یافته است، در حقیقت، مهارت در ترکیب کردن و کاربرد بیشتر افعال مرکب است و این افزایش بعد از شش سالگی تنها به افزایش گوناگونی افعال مرکب محدود شده است.کودکان در فرایند فراگیری، ابتدا افعال مرکب متعدی با مفاهیم کنش کلی و افعال مرکب انضمامی را به کارمی گیرند و رفته رفته به تعداد افعال مرکب ترکیبی و لازم با مفاهیم انتزاعی در گفتارشان اضافه می شود. افعال مرکب با جزءفعلی"کردن" از ابتدای ظهور افعال مرکب در گفتار کودکان بیشترین کاربرد را نسبت به سایر افعال دارند. افعال مرکب با این جزءفعلی با افزایش سن کودک تا 7/6 سالگی همچنان بیشترین کاربرد را در میان افعال دارد هرچند با افزایش سن کودک از میزان کاربرد آن کاسته شده است اما همچنان بیشترین حجم افعال مرکب را به خود اختصاص داده است. کلیدواژه ها: نظریه های بخش بندی های طبیعی و نسبیت رابطه ای ، نظریه ی پیش درآمدبودن نحو، نظریه ی پیش درآمدبودن معنا ، فعل مرکب، فعل سبک natural partitions(np) and relational relativity (rr) hypotheses, syntactic bootstrapping theory, semantic bootstrapping theory, compound verb, light verb